Dzieło Anatola France'a. Anatole France to poeta, powieściopisarz i krytyk francuski. Zapalony bibliofil i historyk, przedstawiciel postawy racjonalistycznej oraz sceptycznej.
Książka ukazuje rzeczywistość roku 1793 we Francji epoki terroru wymierzonego w przeciwników rewolucji. Głównym bohaterem powieści jest Ewaryst Gamelin, młody malarz. Kiedy przy pomocy Ludwiki Rochemaure (bardzo wpływowej kobiety w ówczesnym państwie) otrzymuje pracę prawniczą - osądza oskarżonych o różne zbrodnie (w tym o „szerzenie" polityki monarszej). Stopniowo bohater awansuje społecznie...
Dziwne, że z powodu kilku kartek starego pergaminu utraciłem spokój, a jednak to prawda. Biedak bez pożądań posiada największy skarb, posiada sam siebie. Bogacz, który czegoś pragnie, jest nędznym niewolnikiem. Takim niewolnikiem jestem ja. Najmilsze przyjemności, rozmowa z człowiekiem o bystrym i umiarkowanym umyśle, obiad z serdecznym przyjacielem nie pozwalają mi zapomnieć o tym manuskrypcie, którego...